Wednesday, November 21, 2007

Η γλώσσα αποτυγχάνουσα αλήθειες δείχνει


Φωτογραφία του bloger ale, ηλεκτρονική διεύθυνση:
http://www.lifo.gr/blogs/u1299/5502.html#blogtop






Αποτελεί κοινοτοπία το ότι δεν υπάρχει πιο ζωνταντό πράγμα σε έναν πολιτισμό από την γλώσσα του. Όμως οι λέξεις που χρησιμοποιεί ένας λαός σε μια φάση της ιστορικής του πορείας, αποτελεί και τον αψευδέστερο μάρτυρα του επιπέδου των ποιοτικών χαρακτηριστικών αυτής της κοινωνίας στην δεδομένη ιστορική περίοδο. Το βαρόμετρο για το το επίπεδο της κοινωνικής ηθικής, της ανθρωποκεντρικότητας ή των άλλου είδους προτεραιοτήτων, της αισθητικής, του βάθους και του εύρους της σκέψης των ανθρώπων της.
Είναι εύκολο να πάρει κανείς ένα δείγμα του τρέχοντος ελληνικού λόγου του σήμερα, αρκεί να κάνει ένα ζάπινγκ (λέξη που κι αυτή προσδιορίζει πολλά από τη σημερινή ελληνική πραγματικότητα) στα κανάλια. Εκεί δηλαδή που ο λόγος είναι προφορικός, χωρίς την παρέμβαση των επιμελητών και διορθωτών της έντυπης δημοσιογραφίας.
Ας πάρουμε ένα πρόσφατο παράδειγμα. Πριν μια ακριβώς εβδομάδα ένα αυτοκίνητο που οδηγούσε ένας νεαρός στη Συγγρού με πολύ μεγάλη ταχύτητα, βγήκε από το δρόμο και έπεσε πάνω σε ένα στέγαστρο στάσης λεοφωρείων. Το αποτέλεσμα ήταν να βρουν το θάνατο δύο εικοσάχρονα κορίτσια κι ένα πενηνταπεντάχρονος άνδρας. Όπως ήταν φυσικό το περιστατικό ήταν ένα από τα κύρια θέματα όλων των καναλιών τη Δευτέρα το πρωί. Ας δούμε λοιπόν πώς αντιμετωπίστηκε από τις πρωινές εκπομπές, όχι τα ‘πρωινάδικα’, για τις δημοσιογραφικές εκπομπές λέμε:
• Διοικητής νοσοκομείου αναγγέλει σε απευθείας σύνδεση το θάνατο και του δεύτερου από τα δύο κορίτσια. Ο δημοσιογράφος παρουσιαστής ζητά λεπτομέρειες για το πόσο σοβαρά είχε τραυματιστεί ώστε να μην μπορέσει να επιβιώσει παρά τις προσπάθειες των γιατρών. Ο Διοικητής εξηγεί. Κι ο παρουσιαστής συντετριμμένος αναφωνεί: «Τόσο πολύ το στραπατσάρησε το κορίτσι ο ασυνείδητος ο οδηγός ε;»
• Ρεπόρτερ έχει πάει στον τόπο του συμβάντος. Δίπλα του δύο στελέχη της Τροχαίας, ένας υψηλόβαθμος και μια γυναίκα αστυνόμος. Η δεύτερη περιγράφει το συμβάν: «Το αυτοκίνητο έσκασε εκεί και εν συνεχεία ήλθε κι έσκασε εδώ». Ο πρώτος πληροφορεί τι έγινε με τον οδηγό: «Ασκήθηκαν οι κατηγορίες από τον Εισαγγελέα».
• Προηγουμένως ο παρουσιαστής είχε πει στο ρεπόρτερ: «Βρίσκεσαι στο τόπο του συμβάντος και έχεις και δύο καλεσμένους». Με το «καλεσμένους» εννοούσε τους δύο αστυνομικούς. Τώρα πού τους κάλεσε, αφού στο συγκεκριμένο τουλάχιστον σημείο της Συγγρού, ούτε κατοικία του ήταν, ούτε τόπος εργασίας του, είναι άγνωστο. Όπως άγνωστο είναι και το τι τους κάλεσε να γιορτάσουν. Ρεπορτάζ έκανε ο άνθρωπος και ρωτούσε τους αρμόδιους.
• Σε άλλο κανάλι ο παρουσιαστής και ο ρεπόρτερ μιλούν για το γεγονός και το αναφέρουν συνεχώς ως «ατύχημα». Πόσους δηλαδή νεκρούς ήθελαν για να το πουν δυστύχημα; Κι μόνο ένας να είναι ο νεκρός δεν μπορούμε να μιλάμε απλώς για ατύχημα.
• Στη συνέχεια το κλίμα γίνεται ξαφνικά φαιδρό και προχωρούν στο επόμενο θέμα, που ήταν τα αθλητικά ή ο κύριος τίτλος σκανδαλοθηρικής εφημερίδας.

Σημειωτέον ότι αναφερόμαστε σε μεγάλα κανάλια και σε επώνυμους δημοσιογράφους, συνεπώς δεν συντρέχουν οι συνθήκες που συνήθως διεκτραγωδούνται και φορτώνονται τα βάρος των ανομημάτων, όπως πχ. «δίνουν ένα μικρόφωνο σε κάτι παιδάκια και τα βάζουν να τρέχουν».

Κι ο ευαισθητοποιημένος τηλεθεατής αναρωτιέται τι να σημαίνει άραγε:
• Το να περιγράφεις τη σωρό μιας νέας γυναίκας, η οποία μάλιστα μόλις έχει ξεψυχήσει ως «στραπατσαρησμένη»;
• Να εκπροσωπείς το Κράτος και να περιγράφεις την θανατηφόρα πρόσκρουση ενός αυτοκινήτου, με τον τρόπο που θα το έκανε κάποιος παλιός ρεμπέτης;
• Να ηγείσαι της Τροχαίας και να δείχνεις ότι δεν ξέρεις πως οι κατηγορίες απαγγέλονται και ότι εκείνο που ασκείται είναι οι διώξεις;
• Το να προσπαθείς να συγκινήσεις ως τηλεπαρουσιαστής τους θεατές και να τους ευσθητοποιήσεις για τις συνέπειες της αντικανονικής οδήγησης και μονομιάς να αλλάζεις ύφος και να είσαι μέσα στην τρελλή χαρά; Χάθηκε λίγη προσοχή στην διαδοχή των θεμάτων; ΄Ηταν ανάγκη να φανεί ότι ο δραματικός τόνος ήταν μόνο για την τηλεθέαση;

Ανάλογη κατάσταση υπάρχει στις διάφορες εκπομπές που εκμεταλλεύονται τον ανθρώπινο πόνο προς άγραν διαφήμισης. Όμως εδώ υπάρχουν δύο δικαιολογητικά. Το πρώτο ότι οι εκπομπές αυτές σου δείχνουν από την αρχή τι είναι κι ανάλογα με το τι θέλεις τις παρακολουθείς ή όχι. Το δεύτερο πως οι κατασπαραζόμενοι πάνε εκεί σε μεγάλο βαθμό με τη θέλησή τους; Ενώ, φαντάζεστε πώς θα αισθάνθηκαν οι γονείς ή οι συγγενείς των θυμάτων, που έπεσαν στο στόμα της τηλεόρασης από ένα τόσο δραματικό γεγονός, ενώ άκουγαν να λένε τα νεκρά παιδιά τους «στραπατσαρισμένα»; Όμως στις ειδησεογραφικές εκπομπές απαιτείς ενημέρωση με ήθος, σοβαρότητα, και σεβασμό σε ό,τι αφορά στην ανθρώπινη υπόσταση.

Το όλο ζήτημα θα μπορούσε να είχε να κάνει με εκφραστικό λάθος ή με άγνοια. Αν και δεν μπορεί κανείς να καταλάβει πώς είναι δυνατόν ένας άνθρωπος που πραγματικά θλίβεται, συναισθάνεται και σέβεται να κάνει τέτοια λάθη. Επειδή εδώ δεν χρειάζονται γνώσεις αλλά ευαισθησία. Μια ματιά να ρίξουμε στο τι λυρικές εκφράσεις έχει επιδαψιλεύσει το δημοτικό τραγούδι στο θάνατο και στους νεκρούς μπορούμε να κταλάβουμε.
Μόνο που ό,τι τα τελευταία χρόνια θεωρείται λαικό, δεν έχει να κάνει με ό,τι θεωρεί λαικό ο ίδιος ο λαός. Αντιθέτως, έχει επιστρατευθεί από όσους θέλουν να φαίνονται λαικοί, όπως πολιτικούς, δημοσιογράφους κλπ., το ύφος κι ο λόγος του μαχαλόμαγκα και του κουτσαβακισμού, που κάθε άλλο παρά στοιχεία του λαικού πολιτισμού αποτελούν. Είναι «περιθώριο» καταδικασμένο από το λαικό λόγο, που διαθέτει πάντα λεπτότητα, σεμνότητα, ειλικρίνεις κι καλαισθησία.
Η μόνη ευαισθησία που βλέπει κανείς να εμφανίζεται στους τηλεοπτικούς δημοσιογράφους, αλλά και σε εκείνους της έντυπης δημοσιογραφίας, ευαισθησία ψευδεπίγραφη, είναι ο φόβος τους να προφέρουν τη λέξη θάνατος. Έτσι ακούς κατά κόρον εκφράσεις του τύπου «έφυγε» ή «έχασε τη μάχη με τη ζωή» (sic) κλπ. Αν, αντί για αυτήν τη θανατοφοβία είχαν συνειδητοποιήσει την παντοδυναμία και το πανανθρώπινο του θανάτου, θα ήταν ασφαλώς σε θέση να σέβονται περισσότερο τον ανθρώπινο πόνο.

8 comments:

Swell said...

Ερωτά η κα Στάη ρεπόρτερ: Οι αστυνομικοί γιατί δεν πήγαν (στα Εξάρχεια), φοβόντανε;

Κι εγώ απάντησα: Ναι, ναι φοβόντανε και από το φόβο τους χεζόντανε...

Giannis_Rebelos said...

Γειά σας Κύριε Βίτσο, λέγομαι Γιάννης και είμαι και εγώ απο το ομορφότερο νησί στην Ελλάδα, την Ωραία και Μόνη Ζάκνυθος που λέει και ο ποιητής

Αν θέλετε μπείτε λίγο στο blog μου
http://antikomformistis.blogspot.com/

Έχω γράψει ένα κείμενο πάνω σε κάποιες απόψεις σημαντικών πνευματικών προσωπικοτήτων του νησίου μας που μιλήσαν στην Εφημερίδα ΗΜΕΡΑ ΤΣΗ ΖΑΚΥΝΘΟΣ με θέμα Ζήτειται Ελπίς

Θα ήταν τιμή μου να σχολιάσετε το κειμενό μου , πάντως δεν έιχα καμία πρόθεση να θίξω κανένα απο αυτούς που μίλησαν στην Ημερά...

Swell said...

ΧΡΟΝΙΑ ΣΟΥ ΠΟΛΛΑ ΚΑΙ ΚΑΛΑ, καταντήσαμε να καταφεύγουμε στο blog σου για να ευχηθούμε, γεροκαλαμοβάμονα!

ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΒΙΤΣΟΣ, ΕΚΔΟΤΗΣ said...

Σε ευχαριστώ πάρα πολύ.
Πάντως κάλλιο καλαμοβάμονας παρά swellοβάμονας. Τουλάχιστον για την ηλικία μας το καλάμι είναι πιο ασφαλές. Καθότι, αν το ξέχασες, το πρόθεμα "γερο-" το έχουμε, εκ των πραγμάτων, κοινό.

Swell said...

Μην ξεχνάς ότι εγώ είμαι του 78. Όχι του 48, όπως εσύ.

ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΒΙΤΣΟΣ, ΕΚΔΟΤΗΣ said...

Α, ναι, ξέχασα ότι σε συνάντησα στα τρία σου στο νηπιαγωγείο του Σκαραμαγκά ντυμένο ναυτάκι, όπως συνήθιζαν τότε να ντύνουν τα παιδιά των μεγαλοαστών.
(Το τεστ βγήκε θετικό. Βασικό σύμπτωμα της γεροντικής άνοιας -ή γεροντικής ανίας, που λένε και οι τηλεδημοσιογράφοι- είναι ότι μπερδεύεις την πρόσθεση με την αφαίρεση).

Swell said...

Τς, τς, τς, επίπεδο. Και μετά σου λέει καλιεργημένος άνθρωπος...

P. Kapodistrias said...

Μα πού χάθηκες;
Πού αλεπουγυρίζεις;


Δημιουργική χρονιά να έχεις, Φίλε! Ευχαριστώ δι' ευχάς σου. Με στηρίζουν. Αντεύχομαι τα δέοντα και τα ζέοντα!
Χαίρε!